UNSCOM VE ULUSLARARASI ATOM ENERJİSİ AJANSI’NIN (IAEA) IRAK’IN KİTLE İMHA SİLAHLARIYLA İLGİLİ FAALİYETLERİ VE ELDE ETTİKLERİ SONUÇLAR BAŞARILANLAR IAEA’nın Nisan ve Aralık 1998 raporlarına göre, Irak’ın nükleer programları imha edildi ve zararsız hale getirildi.
Tamamı IAEA tarafından ülke dışına çıkartıldı.
Irak’ın bildirimde bulunduğu cephane ve silahlar UNISCOM tarafından imha edildi.
Irak’ın 4 ton ürettiği kabul ediyor.
191 ton’un imha edildiği doğrulandı.
38.537 dolu ve boş cephane UNSCOM tarafından bulunarak imha edildi.
690 ton UNSCOM tarafından bulunarak imha edildi.
UNSCOM ‘un görev süresince 170 saha gözetim altında tutuldu.
Iraklı yetkililer biyolojik silah programları olduğunu kabul etti.
Irak 19 ton botulunium, 8.4 ton antrax ve 2 ton aflatoxin ve clostridium ürettiğini kabul etti.
Irak, 157 bombaya biyolojik silah yerleştiridiğini, ancak bu bombaların imha ettiğini ileri sürdü.
ÇÖZÜLMEMİŞ SORULAR
Nükleer dizayn çizimleri, belgeler ve bazı malzemelerin akibeti bilinmiyor.
—
—
Irak’ın VX sinir gazi üretimi ile bağlantılı sorular
Maddenin akibeti bilinmiyor
200 ton VX gazı yapmaya yetecek kadar yaklaşık 600 ton VX öncü kimyasalın ne olduğu bilinmiyor
3.000 tonun ne olduğu bilinmiyor
4.000 tonun ne olduğu bilinmiyor
UNSCOM ayrıldıktan gözetim yapılmıyor
Bu konu, çözümlenemeyen sorunların başında geliyor, UNSCOM Irak’ta biyolojik silah bulamadı
Irak bu maddeleri imha ettiğini ileri sürüyor
Bombaların imha edildiği doğrulanamadı, 500 adet diğer paraşüt bombasının akibeti bilinmiyor.
BAŞARILANLAR
Irak’a bu malezemeleri satanların kayıtlarına göre Irak 30 ton ithal etti
Irak helikopter sprey denemesini yaptığını kabul etti
Biyolojik silahların üretildiği Salman Pak fabrikası denetimler başlamadan Irak tarafından El Hakam fabrikası UNSCOM tarafından doğrulandı.
UNSCOM döneminde 86 tesis gözetim altında tutuldu.
İthal edilmiş bütün füzelerin dökümü çıkarıldı.
UNSCOM Irak’ın Rusya’dan ithal ettiği 819 füzenin 817’sini tespit ettiği bildirdi.
Irak 75 savaş başlığı bulunduğunu bildirdi. 30 savaş başlığı UNSCOM tarafından imha edildi. 25’i kimyasal savaş başlığı olmak üzere 43 tane savaş başlığının Irak tarafından imha edildiğini UNSCOM tarafından doğrulandı.
Irak güçlü patlayıcı içeren 50 SCUD füzesi savaş başlığını imha ettiğini kabul etti
—
—
Irak 150 ton malzemenin olduğunu kabul etti
UNSCOM görev süresince 63 sahayı gözetim altında tuttu.
ÇÖZÜLMEMİŞ SORUNLAR
Irak makamları 4 tonun hesabını veremedi.
Bu sistemlerin akibeti bilinmiyor.
Biyolojik ajanların çok küçük tesislerde üretilmesi imkan dahilinde
UNSCOM ayrıldıktan sonra gözetim yapılmıyor
Irak’ın kendi füzelerine ilişkin sorunlar devam ediyor.
UNSCOM’um hesaplarına göre 2 füzenin akibeti meçhul, İngiltere ve ABD’ye göre 20-12 füzenin durumu bilinmiyor
Irak’ın bildirimde bulunduğu kimyasal savaş başlıklarından 2’si kayıp. Ayrıca Irak’ın bildirimde bulunmadığı kimyasal ve biyolojik savaş başlıklarının bulunduğundan şüphe ediliyor
Irak makamları savaş başlıklarının ne olduğunun hesabını veremedi.
Irak 30 savaş başlığının ve 7 füzenin hesabını veremedi
Irak 300 tonun hesabını veremedi
Akibeti bilinmiyor
687 sayılı karar göre, Irak’ın 150 km menzile sahip füzelerin olmasına izin veriliyo. ABD Irak’ın bu füzeleri daha uzun menzilli füzelerin yapımı araştırmalarında kullanabileceğine inanıyor.
——————————————————————————–
Dört yıl önceki UNSCOM tecrübesi ABD’de, Saddam’ın en büyük hedefinin, kitle imha silahlarını korumak ve bu programları devam ettirmek olduğu yolundaki kanaatin yerleşmesine yol açmıştır
Bu değerlendirme, Ocak 2003 itibariyle, ABD’nin Irak’a karşı bir askeri harekat yapılmasının kaçınılmaz olduğuna yönelik yaklaşımının da gerekçesini teşkil etmektedir
UNSCOM’un sonu, UNMOVİC’in doğuşu (Aralık 1998-Eylül 2002)
Harekatın sürdüğü günlerde ve sonrasında BM Güvenlik Konseyi’nde, silah denetimleriyle ilgili görüşmeler tüm hızıyla devam etti. BM Güvenlik Konseyi 30 Ocak’ta, mevcut silahsızlanma, devam eden gözetleme ve kanıtlama/doğrulama alanlarında Konsey’e tavsiyelerde bulunması için üç ayrı panel oluşturma kararı aldı. 27 Mart 1999’da Güvenlik Konseyi dönem başkanına her üç panelin çalışmalarını derleyen bir rapor sunuldu. Raporda, Irak’ın silahsızlanma alanında Güvenlik Konseyi kararlarında yer alan yükümlülüklerine uymadığı belirtilmekteydi.
Butler, 30 Haziran 1999’da görevini tamamlayarak, UNSCOM Başkanlığı’ndan ayrıldı. Yerine atama yapılmadı, ABD’li uzman Charles Duelfer vekalet etti.
BM, denetçileri yeniledi
BM Güvenlik Konseyi, silah denetimlerinin yeniden başlaması için sürdürdüğü çalışmaları yıl sonuna kadar tamamladı ve 17 Aralık 1999’da kabul edilen ve BM Anlaşması’nın VII. Bölümü kapsamında alınan 1284 sayılı kararla UNSCOM lağvedilerek, yerine BM Gözetleme, Kanıtlama ve Denetleme Komisyonu (UNMOVIC) kuruldu. Oylamada, Çin, Fransa, RF ve Malezya çekimser oy kullandılar.
Ancak Irak, Güvenlik Konseyi’nin kararıyla ve UNMOVIC’in kuruluşuyla ilgisinin olmadığını açıklamakta zaman kaybetmedi.
‘Bilanço eksik kaldı’
Güvenlik Konseyi, 27 Ocak 2000’de UNMOVIC Başkanlığı’na Genel Sekreter Annan’ın tavsiyesi doğrultusunda Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın 71 yaşındaki eski Başkanı Dr. Hans Blix’i tayin etti.
UNSCOM’un son başkanı Richard Butler’a göre, silah denetçileri, Irak’ın kitle imha silah programlarının tam bilançosunu hiçbir zaman ortaya çıkartamamışlar ve mevcut silahların ancak bir kısmını imha edebilmişlerdir.
Butler, UNSCOM denetimleri yapılmamış ve yaptırımlar ve diğer önlemler alınmamış olsa, bugün Irak’ın büyük bir ihtimalle nükleer silah ve çok sayıda biyolojik silaha sahip olacağını, denetimlerin sona ermesinin ardından Saddam’ın KİS programlarını yeniden başlatmış olmasının kuvvetle muhtemel olduğunu belirtmektedir.
UNSCOM ve IAEA’nın, Irak’ın kitle imha silahlarından arındırılmasına yönelik çalışmaları sonucunda, BM Güvenlik Konseyi’nin 687 sayılı kararında öngörülen hedeflere ulaşılamamakla birlikte, 7 yıl süren denetimlerde, ABD ve koalisyon ülkelerinin Körfez Savaşı’nda imha edebildiklerinden çok daha fazla kitle imha silah ve programları bertaraf edilebilmiştir.
UNSCOM tecrübesi, ABD’nin, Saddam Hüseyin’in en büyük hedefinin, yaptırımların kaldırılması değil, kitle imha silahlarını korumak ve bu programları devam ettirmek olduğu yolundaki kanaatinin yerleşmesine yol açmıştır.
Bu değerlendirme, Ocak 2003 itibariyle, ABD’nin Irak’a karşı bir askeri harekat yapılmasının kaçınılmaz olduğuna yönelik yaklaşımının da gerekçesini teşkil etmektedir.
Savaşın ardındaki entrikalar.- “Muhafazakar şahinler Clinton’ı savaşa zorluyor”
05 Şubat 2003
Dönemin ABD Başkanı Clinton’a, 5 yıl önce muhafazakar şahinler ve eski yönetim mensuplarınca kaleme alınmış bir mektup sunuldu: Saddam’ı cezalandırmak için Körfez Savaşı müttefiklerimize bağımlı kalmaya artık devam edemeyiz
Saddam, bu gidişle kitle imha silahlarını fırlatma imkanına kavuşacak, bölgedeki Amerikan birliklerinin, İsrail gibi müttefiklerimizin, dostlarımızın güvenliği ve dünya petrol arzının önemli bir bölümü tehlikeye sokulacaktır
04 Şubat 2003